3D printerlər gözə nə qədər gözəl görünsə də, qulağa nə qədər yaxşı səslənsə də onunla işləmək bir o qədər zəhmətli işdir. Nə demək istədiyimizi 3D printer operatorları anlaya bilər. 3D printerlərlə işləməyə qərar vermisinizsə öncədən yarana biləcək bütün texniki problemlərə hazır olmalısınız. Təbii ki, bu problemləri həll etmək mümkündür, ancaq modelləri çap etmədə hələ ustalaşmamısınızsa bu problemlər sizi çox yora bilər. Bütün bunlara baxmayaraq 3D printer ilə çap prosesi maraqlı sahədir. 3D printerlərlə zaman keçirdikcə, çoxlu çap işləri yerinə yetirdikcə bu problemlərin öhdəsindən daha da məharətlə gəlmək mümkündür.

FDM Printerlərlə 3D Çap zamanı nələrə diqqət edilməlidir?

3D printerlərdə modelləri çap edən zaman yaxşı görünüşlü və keyfiyyətli modellər almaq üçün müəyyən amillərə diqqət etmək lazımdır. Bu amillərə diqqət etmədikdə çap zamanı modellər ya yarıda yararsız hala düşəcək, ya da çap tamamlansa belə model üzərində bəzi xoşagəlməz xəttlər və ya əyriliklər müşahidə olunacaq. Modellərin yararsız hala düşməsinin əsas səbəbləri ekstruderdə (filamentin isidildiyi yerdə) nozulun (ucluğun) tutulması və ya modelin çap lövhəsindən (beddən) qopması, soyulmasıdır. Yüksək dəqiqlikli, keyfiyyətli modellər çap etmək üçün 3D printerinizdə aşağıdakı amillərə diqqət etməlisiniz.

1. Keyfiyyətsiz filamentin işlədilməsi

Bazarda kifayət qədər keyfiyyətsiz, tanınmayan, test olunmayan filamentlər mövcutdur. Belə filamentlərdən printerinizi qorumalısınız. Bu cür filamentlər istifadə edildikdə 3D printerinizin ekstruder və nozul hissəsində müəyyən problemlər çıxara bilir. Bəzən isə filamentin qırılaraq içəridə qalması halları da baş verə bilir. Bu halda artıq siz ekstruderin içərisində qalmış filamenti çıxarmaq üçün məcbur olaraq ekstruderi sökməli və içərisini təmizləməlisiniz. Yeni istifadəçisinizsə bu proses sizin üçün biraz çətin olacaq. Bundan əlavə keyfiyyətsiz filament istifadəsi çap edilən modellərin kifayət qədər keyfiyyətli olmamasına səbəb olur və çapdan sonra modelin istifadəsi zamanı bir sıra problemlər yarada bilir. Çapdan sonra daha sonralar modelin istifadəsi zamanı modelin tez sınmasına, qopmasına gətirib çıxara, bəzən isə gün istiliyindən modelin əriməsi kimi halların baş verməsinə yol aça bilir. Bu kimi hallarla qarşılaşmamaq üçün filament istifadə edərkən sınanmış markaların filamentlərini istifadə etmək məqsədə uyğundur. 

Keyfiyyətsiz filamentlər ekstruderdə çox tez əriyə bilirlər. Tez əridikləri üçün bu filamentlərin qalıqları bəzən kömürləşərək printerin ekstruder hissəsini zədələyə və ekstruderin içindən nozul ucluğunun tutulmasına səbəb olur. Nozul ucu tutulduqda oradan filament keçə bilməyəcək və printer, əgər siz onun yanında deyilsinizsə, müəyyən müddət boş-boş model üzərində hərəkət edəcək. Nəticədə ucluq tutulduğu üçün model yarımçıq çap olacaq. Bu problemi də aradan qaldırmaq üçün siz yenədə 3D printerin ekstruder hissəsini sökməli və içərsini təmizləməli olacaqsınız.

2. Vaxtı keçmiş filamentin istifadə edilməsi

Bir çox printer operatoru 3D printerlə işlədikləri ilk zamanlarda filamentləri bilmədən açıq şəraitdə saxlayırlar. Ancaq Filamentlər açıq formada uzun müddət hava hərəkəti olan yerdə qaldıqda havadan nəm götürürlər. Filamentlər havadakı nəmlə reaksiyaya girdikləri zaman elastiklik xüsusiyyətlərini itirirlər və sərtləşirlər. Sərtləşmiş filament 3D printerin ekstruderindən keçərkən zamanında əriyə bilmir və nozulun ucundan zamanında çölə çıxa bilmir. Bu zaman filamenti itələyən stepper mator ekstruderin içərisinə daha çox filament itəlidiyi üçün ektruderin içində filament çoxluğu yaranır, filament oranı tam doldurur və nozul tutulur. Bu isə çapa çox böyük ölçüdə zərər verir. Bəzən ya çap olunan modelin çox keyfiyyətsiz nazik qatlarla çap olunmasına gətirib çıxarır, model çox keyfiyyətsiz alınır, həsas olur və tez sınır, bəzən isə ümumiyyətlə çapın prosesinə mane olur, model yarımçıq çap olur.

Açıq havada qalmış filamentin sərtləşdiyini təyin etmənin yolu onu iki barmağınız arasında sındırmağa çalışmaqdır. Filament əgər rahatlıqla sınarsa havadakı nəm artıq filamenti yararsız hala gətirib deməkdir. Barmaqlarınız arasında filamenti əzdiyiniz zaman filament ovulmamalı, sınmamalıdır. Əksinə filament əyilməlidir, bir neçə dəfə əydikdən sonra qopmalıdır.

Adətən nəm qəbul etmiş filamentlərin istifadə edilməməsi tövsiyyə olunur, ancaq artıq nəm qəbul etmiş filamentlər üçün quruducu qurğular istehsal olunub. Bu quruducu qurğularla nəm qəbul etmiş filamentləri bir neçə dəqiqə qurudaraq yenidən istifadə etmək mümkündür. Bu filament quruducu qurğular müxtəlif cür olub, eyni anda birdən çox filamentin yerləşdiyi versiyaları da var.

Filament quruducu qurğu almaq istəmirsinizsə filamentlərin qutusunu atmamağı, filament tam bitənə qədər işlətmədiyiniz zamanlarda filamenti qutularında saxlamağı tövsiyyə edirik. Filamentlərin qutularında adətən filamentin nəmlə təmasının qarşısını almaq üçün nəmi özünə çəkən qabarcıq paketləri olur. Filament qutulara qoyulmazdan öncə istehsalçı şirkətlər tərəfindən bu kiçik qabarcıq paketləri qutulara yerləşdirilir. Bu paketlər qutunun içərisindəki nəmi azaldır və yox edir. İstifadə etdiyiniz filamentləri qutusunda saxlasanız filamentin nəmlə təmasını minimuma endirmiş olacaqsınız və paketi açılmış filamentləri uzun müddət istifadə edə biləcəksiniz.

3. Filamentə uyğun düzgün temperaturun seçilməməsi

Hər bir 3D printer operatoru 3D filament növlərini yaxşı tanımalıdır. 3D filamentlərin müxtəlif növləri var (məs. PLA, PETG, ABS, TPU və s) və filamentlərin növlərinə görə onların 3D printerin lövhəsinə yapışma temperaturu və ekstruderdə ərimə temperaturu müxtəlif olur. Bu səbəblə 3D printerə filament taxmazdan əvvəl o filamentin həm ərimə, həmdə 3D printerin çap lövhəsinə yapışma temperaturunu bilmək, modeli hazırlayarkən 3D printerin slicer proqramında bu temperatur dəyərlərini proqrama daxil etmək lazımdır və ya printer çapa başlamazdan əvvəl printerin menusunda temperaturları tənzimləmək lazımdır. Düzgün tənzimlənməyən ərimə və lövhəyə yapışma temperaturu nozulun tutulmasına, modelin çap lövhəsi üzərindən çap prosesi zamanı qopmasına və çapın tamamlanmamasına səbəb ola bilər. 

Ümumiyyətlə modelləri çap etməzdən əvvəl həmin modelin istifadə ediləcəyi yeri yaxşı müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu ona görə lazımdır ki, müxtəlif filament növləri mövcutdur və bu filament növlərinin (məs, PLA, PETG, ABS, TPU və s.) hər biri müxtəlif sərtliyə, ərimə temperaturuna və elastikliyə malikdirlər. Sizə sərt bir model lazımdırsa siz bu modeli TPU filamentlə çap etməməlisiniz və ya elastik bir model lazımdırsa ABS filamentlə çap etməməlisiniz. Bu səbəbdən çap prosesinə başlamazdan əvvəl modelin istifadə təyinatını dəqiq müəyyənləşdirmək və filamenti təyinatına görə istifadə etmək önəmlidir. Filamentlərlə bağlı məqaləmizi buradan oxuya bilərsiniz.

4. 3D Printerin dəstəkləmədiyi filament növü işlətmək

Hər bir 3D printerin texniki xüsusiyyətləri mövcutdur və bu texniki xüsusiyyətlər printeri istehsal edən şirkətin rəsmi saytında qeyd olunur. 3D printeri işlədən zaman bu texniki xüsusiyyətlərə uyğun işlətmək məqsədə uyğundur. 3D printerlərin texniki xüsusiyyətlərində onun hansı filament növü ilə çalışdığı qeyd edilir. 3D printerin texniki xüsusiyyətində qeyd olunmuş filament növündən kənar digər filament növlərini işlətdikdə bu uzun müddətdə 3D printerinizi yararsız hala sala bilər, ekstruderi aşındıra və xarab edə bilər. Bir müddət sonra artıq 3D printerinizin yaxşı çap etmədiyini görə bilərsiniz. Bu səbəbdən 3D printerinizin texniki parametrlərinə diqqət yetirməyinizi, orada qeyd olunan filament növlərindən başqa filament növlərini printerdə istifadə etməmək məsləhət görülür.

5. Nozul ucunun tutulması, kömürləşmiş parçalar və soyuq filament dartma üsulu

3D printerlərin ən önəmli parçalarından biri onun nozuludur. Nozul modelin hazırlanmasında böyük rol oynayır. Oradan çıxan filamentin qalınlığının normada olması modelin keyfiyyətli çap olunmasını təmin edir. Əgər çapdan sonra modeli müşahidə edən zaman modelin çap qatları arasında müəyyən xoşagəlməz xəttlər görünərsə modelin xətalı çap olduğu mənasına gəlir. Buna səbəb ucu tutulmuş nozul ola bilər. Bu isə modelin çap keyfiyyətini aşağı salır, modelin möhkəmliyini zəiflədir.

Filamentlər plastik görünümlü olsa da bir çoxu təbii bitkilərdən hazırlanır, bu səbəblə onların çoxu yağlı və yapışqan olurlar. Filament yüksək temperatur həddinə çatmış ekstruderdən keçən zaman tərkibindəki yağlılıq və yapışqanlıq ekstruderin divarlarına təsir göstərir, orada yapışaraq qalır. 3D printeri uzun müddətli istifadə etdikdə bu yapışqanlıq ekstruderin içindəki müəyyən boşluqlarda çoxalmağa başlayır və hətta istilikdən kömürləşərək bərkiyir. Kömürləşmiş parçalar filamentin onları hər dəfə itələməsi nəticəsində ekstruderin içərisində nozulun ucuna doğru hərəkət edir, ancaq bu kömürləşmiş bərk parçalar filament qədər yumuşaq olmadığından nozulun ucundan rahat keçə bilmir və bir çoxu orada ilişərək nozulun ucunu içəridən tutur. Ekstruderdə əriyən filament nozulun ucundan rahat çıxa bilmədiyi üçün bəzən çap zamanı müşahidə edə bilərsiniz ki, nozulun ucundan çıxan filament daha nazik formada çıxır. Buna səbəb elə nozul ucunun içəridən həmin kömürləşmiş parçalarla tutulması ola bilər. Çap lövhəsi üzərinə rahat çıxa bilməyən ərimiş filament isə təəssüf ki, yaxşı model toxuya bilməz. Çap olunan modelin divarları ekstruderdən çıxan nazik ərimiş filament səbəbindən çox həssas olacaq, çap qatlarının bir birinə keçmə dərəcəsi isə daha zəif olacaq. Bu səbəblə çapdan çıxan model çox keyfiyyətsiz alınacaq, tez sınmaya meyilli olacaq. 

Bu halda problemi aradan qaldırmaq üçün bir neçə yol mövcutdur. İlk və ən sadə yol 3D printerlər üçün xüsusi olaraq satılan iynələrlə nozulun ucunu kənardan təmizləməkdir. Bunun üçün ilk öncə nozulun ucunun ölçüsünə (adətən 0.4 lük nozul üçün 0.25 lik iynə istifadə edilir) uyğun iynəni çöldən içəriyə doğru nozulun içinə itələyərək içəridə qatılaşmış parçaları tərpətmək lazımdır. Bu prosesi 3D printerin menyusu vasitəsi ilə nozulu tam isitdikdən sonra etmək lazımdır. Bu zaman filamenti biraz geriyə çəkə və ya filamenti 3D printerdən tam çıxara bilərsiniz. Bu üsulu tətbiq etdikdə nozulun ucuna yapışaraq qalan bərkimiş, kömürləşmiş sərt parçalar iynə vasitəsi ilə daha içəriyə itələnəcək və nozul ucu açılmış olacaq. Beləliklə ərimiş filament nozuldan daha rahat çıxaraq modeli keyfiyyətli formada çap edəcək. Kömürləşmiş parçaların bəziləri isə filamentlə birlikdə çölə çıxacaq, ancaq bu gözlə görülməyəcək. Bu proses yəni iynə ilə nozul ucunun təmizlənməsi metodu keçici bir çözümdür. Müəyyən müddətdən sonra həmin kömürləşmiş parçaların bir qismi yenidən nozulun ucunu tuta bilər, lakin bu metod müəyyən müddət keyfiyyətli çaplar almağa kömək edir.

3D printerə iynə ilə nozul ucunu təmizləmə metodunu tətbiq etdikdən sonra yaxşı olar ki, soyuq filament dartma üsulunu da tətbiq edəsiniz. Bu üsul biraz çətindir ancaq bir neçə dəfə etdikdən sonra öyrənə bilərsiniz. Soyuq filament dartma üsulu ekstruderi sökmədən ekstruder içərisində nozulun ucundakı kömürləşmiş parçaların müəyyən bir qisminin çölə çıxardılması üsuludur. Bu üsulu müxtəlif filament növlərində müxtəlif temperatur dəyərlərində etmək lazımdır. Biz PLA filamenti üçün soyuq filament dartma üsulunu izah edəcəyik. PLA filamentlərin ekstruderdə isinmə və çap etmə temperaturları 200 dərəcə ilə 220 dərəcə arasında dəyişir. Bu üsulu tətbiq etmək üçün biz PLA filamentin yumuşaq haldan qatı hala keçmə temperatur dəyərini bilməliyik. PLA filamentdə bu adətən 90 – 100 dərəcə arasındadır. Bu dərəcədə bu filament növü dartıldıqda saqqız kimi uzanır. Siz də əlinizdə olan filament növünün isti haldan soyuq hala kemə temperaturunu bilmək istəyirsinizsə onu 3D printerdə isidib soyudaraq və filamenti 3D printerdən dartaraq tapa bilərsiniz. Bu zaman filament nə çox yumuşaq formada 3D printerdən ayrılmalıdır, nə də 3D printerə yapışıb qalmalıdır. 

Soyuq filament dartma üsulu üçün əvvəlcə ekstruderi 200 (220) dərəcəyə qədər qızdırmaq lazımdır. Daha sonra 3D printerin menyusundan temperaturu 90 dərəcəyə endirmək lazımdır. Temperatur 100 dərəcəni keçdikdə və 90 dərəcəyə enənə qədər filamenti yavaşca extruderdən geri çəkmək lazımdır. Bu zaman görəcəksiniz ki, filament daha ağır formada geriyə gəlir. Əgər filament çox ağır formada geriyə gələrsə prosesi təkrarlayıb daha yuxarı temperaturda filamenti çəkin. Filament geriyə gələn zaman o həmdə yarı soyuq olduğu üçün nozul içərisində yığılmış bütün kömürləşmiş və filamentə yapışmış parçaları özü ilə birlikdə geriyə çəkəcək. Bu prosesi bir neçə dəfə bütün kömürləşmiş parçalar geriyə çıxana qədər edə bilərsiniz. Bəzən geriyə çəkmə prosesi zamanı filament extruderin içində qırıla bilər. Bu zaman prosesi təkrarlamaq üçün extruderi yenidən 200 (220) dərəcəyə qədər qızdırıb filamenti sona qədər toxunun, iynə ilə təmizləmə prosesini edin və yenidən temperaturu 90 dərəcəyə salın, filamenti çəkin. Bir neçə dəfə yoxladıqda kömürləşmiş parçalar içəridən çölə çıxacaqdır. Bu prosesi etdikdə 3D printerdən çıxmış filamentin uc hissəsi təxminən aşağıdakı şəkildəki kimi görünəcək. Şəkilə fikir versəniz görərsiniz ki, filamentin uc hissəsində nozulun forması alınıb və kömürləşmiş parçalar filamentin uc hissəsinə yapışaraq çıxıb. Filamentin ucunun nozul formasını alması geriyə çəkilən filamentin sonunun nozuldan qopduğunu, içəridə filament qalmadığını göstərir.

Əgər iynə ilə təmizləmə və soyuq filament dartma metodları 3D printerin nozulunu təmizləməyə kifayət etməzsə ekstruderi sökərək ekstruderin içindəki yapışqan və kömürləşmiş parçları təmizləməli və nozul ucunu dəyişməlisiniz. Kömürləşmiş parçaları və yapışqanı ekstruder soyuq olduqda təmizləmək çox çətindir. Bu səbəblə 3D printerin spiralını ara-ara ekstruderə keçirərək isitməyi və daha sonra çıxarıb soyuyana qədər təmizləməyi yoxlaya bilərsiniz, ancaq bunu edən zaman əllərinizi qorumağı, qoruyucu əlcək geyinməyi unutmayın. Təmizləmək üçün izopropil spirti işlədə bilərsiniz. İzopropil spirti yapışqanlığı aradan qaldırmaq üçün yaxşı vasitədir.

6. Çap lövhəsinin çapa uyğun hazırlanmaması.

3D printerlərdə çap zamanı yaxşı modellər almaq istəyiriksə modellər 3D printerin çap lövhəsinə yaxşı yapışmalıdır. 3D çap zamanı model çap lövhəsindən qopmamalıdır. Bir çox filamentlər təbii bitkilərdən hazırlandığı üçün onların tərkibində təbii maddələr olur, onlardan biridə yağdır. Filamentlərin tərkibində yağlar mövcutdur. Bu yağlar 3D printerin çap lövhəsi üzərinə təsir edir. Uzun müddətli çaplardan sonra lövhə üzərində çoxalan yağlar bir sonrakı çapda modelin həmin çap lövhəsinə bərk yapışmamasına, oradan soyulmasına səbəb olur. Çap zamanı modelin çap lövhəsindən soyulması heç bir 3D çap operatorunun istəyəcəyi vəziyyət deyil, çünki bu hall baş verdikdə filament israf olacaqdır.

Çap lövhələri müxtəlif cürdür. Bəziləri şüşə materialda olur, bəzi çap lövhələri isə metaldır. İstər şüşə istər metal çap lövhələrində uzun müddətli çaplardan sonra çap lövhəsinin üzəri yağlanır. Yağlı çap lövhəsi modelin çap lövhəsinə olan tutuculuq qabiliyyətini zəiflədir. Bu səbəblə bir neçə çapdan sonra artıq modellər lövhəyə yapışmamağa başlayır.

Bu problemi aradan qaldırmaq üçün çap lövhəsini təmizləmə üsulları var. Bunlardan biri çap lövhəsini yaxşıca yumaqdır. Ancaq bu üsul o qədərdə effektiv deyil və bir neçə çapdan sonra modellər yenə lövhəyə tam yapışmamağa başlayacaq. İkinci bir üsul lövhənin səthini izopropil spirti ilə silməkdir. İzopropil spirti yapışqan və yağlı səthləri yaxşı təmizləyə bilir. Bu səbəblə izopropil spirtini istifadə etmək tövsiyyə olunur, ancaq onu istifadə edərkən bir sıra təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək mütləqdir.

Şüşə çap lövhələrində modelin səthə yapışmasını təmin etmək üçün maye kağız kley (PVA kley) istifadə edə bilərsiniz. Çapdan əvvəl şüşə lövhənin üzərini maye kağız kleylə nazik təbəqə formasında kleyləmək modeli çap lövhəsində çap bitənə qədər saxlayacaq. Şüşə çap lövhələrində kleylə çap lövhəsini kleyləmək həm daha rahat, həm də daha sürətli və asan metoddur. Təqribən 4 – 5 çapdan bir bu üsulu təkrarlamaqla çox uzun müddət modelləri rahatlıqla çap edə bilərsiniz. Modellər çap lövhəsindən qopmadıqda rahat çap olacaq. Bu üsulun mənfi tərəfi ondan ibarətdirki, modelin çap lövhəsinə düşən tərəfində kley modelə yapışır və bəzən kleyin izləri model üzərinə düşür. Buda yaxşı görüntü vermir. Kleyi modeldən su ilə silərək çıxara bilərsiniz.

Kleyləmə üsulu yalnız FDM printerlərdə şüşə çap lövhələri üçün keçərlidir. Metal lövhələr üçün tövsiyyə edilmir. Metal lövhələrdə yağlanmanı təmizləmək üçün izopropil spirti istifadə etməyiniz daha məqsədə uyğun olacaqdır. 

Metal çap lövhələri şüşə çap lövhələrinə görə çox daha uzun müddətli problemsiz çaplar əldə etməyə şərait yaradır. Hazırda şüşə çap lövhəsi olan 3D printerinizin çap lövhəsini dəyişərək asanlıqla metal çap lövhəsi ilə əvəzləyə bilərsiniz. Bir çox mağazalarda 3D printerinizə uyğun istehsal edilmiş metal çap lövhələri tapa bilərsiniz. Metal çap lövhələri maqnitli olur və modelləri çap lövhəsindən qoparma işinidə xeyli asanlaşdırır. Çap lövhəsi seçən zaman PEI üzlü çap lövhəsi seçməyinizi tövsiyyə edirik. PEI üzlü çap lövhəsinə aşağıdakı şəkildən baxa bilərsiniz. PEI üzlü çap lövhəsi modeli 3D çap lövhəsi üzərində daha möhkəm saxlayır.

7. Modelin 3D çapa uyğun dizayn edilməməsi.

FDM, SLA və SLS növ 3D Printer texnologiyaları mövcutdur. Bu texnologiyalarla hazırlanan hər bir 3D Printerin bir çap etmə qabiliyyəti var. FDM texnologiyası ilə işləyən printerlər adətən biraz böyük və kobud modellərin çap edilməsində istifadə edilməlidir. SLA printerlər isə daha incə və daha həssas işlərdə istifadə olunur. Əgər əlinizdə zərgərliklə bağlı bir model varsa siz bu modeli FDM printerdə çap etməməlisiniz. Bu səbəblə modelləri çapa verməzdən əvvəl əlinizdə olan printerin xüsusiyyətlərini bilməli və ona uyğun hərəkət etməlisiniz. 

Modellərin dizayn edilməsi zamanıda bu nüanslara diqqət etmək lazımdır. Əgər FDM printerlə model çap edəcəksinizsə modeldə nazik və həssas bölmələr çox olmamalıdır. FDM printerlərlə incə, nazik divarlı modelləri çap etmək mümkün olsada modelin istifadəlilik qabiliyyəti çox aşağı olur. Bəzən modelin çox nazik bir hissəsini bu printerlər pas keçə bilirlər. Dizaynda nazik bir hissə varsa və bu printerin çap etmə qabiliyyəti daxilində deyilsə həmin hissəni görməzdən gələrək çapa davam edirlər. Bu isə sonda modelin qüsurlu çap olunmasına gətirib çıxarır. 

Böyük modelləri isə SLA printerdə çap etmək çoxda əlverişli sayılmır. Buna səbəb bir çox SLA printerlərin çap lövhələrinin balaca olması və xammal kimi istifadə edilən maye filamentin qiymətinin baha olmasıdır. Böyük və biraz daha kobud modelləri FDM printerlərdə çap etmək daha səmərəli və yaxşıdır.

Bundan əlavə çap edəcəyiniz modelin uyğun səthinin çap lövhəsi üzərinə düşməsi də modelin rahat çap olmasına təsir edir. Adətən modelə support (dayaqlar) düşəcək tərəflərin hər zaman yuxarıda olmasına diqqət etməli və mümkün qədər az supportla modelləri çap etməyə diqqət etməlisiniz. Yəni modeli çap lövhəsinə slicerdə elə yerləşdirməlisiniz ki, minimum supportla model çap olsun. Bu səbəblə mürəkkəb modelləri daha az supportla çap etmək üçün modelləri bir neçə hissəyə parçalayaraq çap etmək və onları kənarda birləşdirmək daha uyğundur.

8. 3D printerdə yaranan texniki nasazlıqlar

Yuxarıda sadalanan mövzuları yerinə yetirmisiniz və yenədə 3D printeriniz modelləri yaxşı çap etmirsə buna bir sıra başqa amillər səbəb ola bilər. Bunlardan ilki 3D printeri yerləşdirdiyiniz yerin, masanın möhkəm olmaması bu problemi yarada bilər. 3D printerin altında olan səth möhkəm deyilsə 3D printerin hərəkətli hissələri hərəkət edən zaman printeri sirkələyəcək və bu da vibrasiya effekti yaradacaq. Vibrasiya isə modellin yaxşı çap olmamasına səbəb olacaq, ya modeli tam yararsız hala salacaq, ya da modelin divarlarının üzərində kələkötürlüklər yaradacaqdır. 3D printerlərin üzərində birdən çox stepper matorlar mövcutdur. Bu stepper matorlar printerin qollarını və çap lövhəsini X, Y və Z oxları istiqamətdə hərəkətə gətirir. Bu stepper matorlar çox güclü olurlar və çox sürətli işləyə bilirlər. Ani sürətli işləmə anlarında printer sirkələnəcək və bu sirkələnmə nəticəsində model üzərində bir sıra xoşagəlməz xəttlər yaradacaqdır.

3D printerin ekstruder hissəsində adətən 2 və ya 3 ədəd soyuducu fan mövcutdur. Bu soyuducu fanlar isinən ekstruderi soyudaraq onu bir temperaturda saxlamağa çalışır. Bəzən bu fanların yaxşı soyuda bilməməsi də bir sıra problemlərə gətirib çıxara bilər.

Z oxunun milinin yağlanmaması da modelin Z oxu istiqamətdə çapı zamanı bir sıra problemlər yarada bilər.

Ekstruderi isidən spiralın düzgün qaydada isinməməsi nəticəsində ekstruderin yetərli temperatura çatmamasıda problem yarada bilər.

Ekstruder və çap lövhəsi hissəsinin kalibrasiyasının pozulması zamanı ekstruder və çap lövhəsi boş formada hərəkət edər və buda modelin düzgün çap olmamasına şərait yaradar. Ekstruder və çap lövhəsi hissədə kalibrasiya edici boltlar mövcutdur. Bu boltları çevirməklə ekstruderi və çap lövhəsini kalibrasiya etmək mümkündür.

Çap lövhəsinin altındakı yayların boşalması zamanıda çaplarda bir sıra xətaların meydana gəlməsinə səbəb ola bilər.

3D printerdə X və Y oxlarında olan remenlərin boş olmasıda problem yarada bilər. Onu kənarlardakı çeviricilər vasitəsi ilə bir qədər sıxmaq lazımdır.

The post Modellərin Keyfiyyətli 3D Çapı üçün Diqqət Edilməli Məqamlar appeared first on MakerPrint 3D Çap və Hissələri.

SLS 3D Printer texnologiyası

SLS (Selective Laser Sintering) texnologiyası printerin daxilində yerləşdirilmiş qab içərisinə doldurulan polimer tozunun füzyon lazer texnologiyası vasitəsi ilə əridilərək model çap olunmasını təmin edir.

Əvvəlcə 3D printer daxilinə yerləşdirilən qutudakı polimer tozu ərimə temperaturundan bir qədər aşağı temperatura qədər isidilir. Daha sonra bir mexanizm hərəkət edərək qutudakı tozun çox az hissəsini çap lövhəsi üzərinə toz qatı formasında yayır. Hərəkət edən bu mexanizm toz qatını 0.1mm qalınlığında yayır. CO2 və ya Fiber lazer ilə həmin toz qatı olan çap lövhəsinə lazer işıqları yollamağa başlayır. Lazer işıqlarına məruz qalan hissələr əriyərək qatılaşmağa başlayır. Qatılaşan hissənin altında olan platforma hər dəfə lazer işini bitirdikdən sonra bir qat aşağı enir. Hərəkətli mexanizm yenidən ərimiş qatın üzərinə toz qatını yayır və yenidən lazer işıq şuaları salaraq əvvəl əriyən qatın üzərindəki toz qatını yenidən əritməyə başlayır. Üst qat əridikdə alt qata birləşir və yapışır. Bu addımlar bütün model çap olana qədər təkrarlanır. Lazerin əritmədiyi kənarda qalan toz təbəqələri çap zamanı modelin tərpənməməsi üçün dəstək rolunu oynayır. Bu isə modelin əlavə dəstək dayaqlarına ehtiyacını bir qədər azaldır.

μSLS texnologiyası SLS texnologiyasına bənzəsədə daha mikron ölçülərdə lazer ilə çalışır. SLS normalda plastik xammaldan istifadə etsədə μSLS daha çox metal tozu ilə işləyə bilən 3D çap texnologiyasıdır. μSLS texnologiyası ilə yüksək keyfiyyətli 3D metal əşyalar çap etmək mümkündür, ancaq bu texnologiya bir qədər bahalı olduğu üçün çox geniş istifadə edilmir.

SLS texnologiyası ilə qarışıq modellərin çap olunması əlverişlidir. SLS texnologiyası ilə çap olan əşyalar basqı maşınları ilə hazırlanan qəliblənmiş əşyalardakı kimi dözümlülüyü ilə bilinən xüsusiyyətlərə malik olurlar. SLS ilə çap olunan əşyaların üz təbəqəsi bir qədər nahamar olsada görünən qat izləri demək olar ki, heç yoxdur.

SLA 3D Printer texnologiyası

SLA (Stereolitoqrafiya) çap texnologiyası dünyanın ilk 3D çap texnologiyasıdır. Stereolitoqrafiya 1986-cı ildə Chuck Hull tərəfindən ecad olunub və 3D Systems şirkətini quraraq ecadını patentləşdirib.

SLA texnologiyalı printerlərin içərisində xüsusi maye mövcutdur və printer biri X oxunda, digəri isə Y oxunda olmaqla qalvanometrlər və ya qalvolar kimi tanınan güzgülərə malikdir. Sürətlə gələn lazer şüası bu güzgülər vasitəsi ilə xüsusi maye qabına yönəlir və lazer şüası mayeni sərtləşdirərək plastikləşdirir. Xüsusi mayenin lazer şüası vasitəsi ilə sərtləşməsi prosesi fotopolimerləşmə adlanır. Lazer şüaları modelin qatlarını həm də bir-birilərinə yapışdırır. Bu texnologiya ilə model tərsinə yuxarıdan aşağı formada aşağıya doğru çap olunur.

Profesional işlər üçün SLA Printerlər çox yaxşıdır. SLA texnologiyası ilə çap olunan modellərdə model çox dəqiq, görünüşü yaxşı və üzəri hamar olur. SLA Printerlərlə çap olunan modelin çap qatları digər printer texnologiyalarına nisbətən gözlə çox az görünür. SLA texnologiyalı printerlər mühəndislikdə, dişçilikdə, zərgərlik məmulatlarının hazırlanmasında və s. kimi bir çox dəqiqlik lazım olan sahələrdə geniş istifadə edilir.

FDM 3D Printer texnologiyası

FDM (Fused Deposition Modeling) texnologiyalı 3D printlər dünyada ən geniş yayılan və orta büdcəli 3D printerlər hesab olunur. FDM printerləri bəzən FFF də adlandırırlar.

Ümumilikdə bu printerlərin işləmə forması bir filament topasının 3D printerə taxılması və filamentin ekstrudorun ucundakı nozuldan (ucluq) əriyərək çıxması şəkilindədir. Nozul lazım olan temperatura qədər isinir. Bir motor 3D printerə taxılan filamenti nozula itələyərək əriməsinə səbəb olur. Bu zaman 3D printerin ekstrudoru çap lövhəsi üzərində əvvəlcədən müəyyən olunan koordinatlarla hərəkət edərək əriyən filamenti çap lövhəsinə tökür. Çap lövhəsi ilə nozul arasında məsafə çox az olmalıdır. Bir qat tamamlandığında ekstrudor bir qat yuxarıya qalxaraq eyni prosesi yenidən ən sonda model tam çap olana qədər davam etdirir.

FDM texnologiyasında ABS, PLA və digər filament növləri ilə 3D modellər çap etmək olur. Filamentlər haqqında buradan ətraflı məlumat ala bilərsiniz. Sadə və aşağı büdcəli prototip parçaların hazırlanması üçün çox əlverişli texnologiyadır.

FDM ilə çap olunan əşyaların çap qatları gözlə görünə və qarışıq modellərdə çap prosesi düzgün nəticə verməyə bilir. FDM texnologiyası ilə işləyən 3D printerlər SLA və SLS ilə müqayisədə keyfiyyətcə aşağı göstəriciyə malik, qarışıq modelləri çap etmək üçün əlverişli seçim olmasada layihələrdə prototiplərin hazırlanması üçün çox geniş istifadə olunur.

The post 3D Printer Çap Texnologiyaları appeared first on MakerPrint 3D Çap və Hissələri.

 “3D Printer Kursu”nun müddəti 1 ay olub, dərslər həftədə 1 dəfə (bazar günü) bir saat otuz dəqiqə olmaqla keçiriləcək. Ümumi 1 aylıq kurs müddəti ərzində 5 dərs keçiriləcək. Kursda tələbələr 3D printerə dizayn hazırlamaqdan tutmuş, dizaynı printer proqramında işləməyə və dizaynı çapa verməyə qədər hər mərhələni əyani olaraq görəcəklər. Kursda təlim müddətində aşağıdakı mövzular tələbələrə keçiriləcəkdir.

 TinkerCad proqramında dizaynın hazırlanması

 Dizaynın 3D proqramında çap üçün uyğunlaşdırılması

 3D printerin ümumi quruluşu, işləmə mexanizmi haqqında

 3D printerin çap prosesinə hazırlığı

 3D printerdə çapın təşkili, dizaynın çapa verilməsi

 Hazır 3D dizayn platformaları, 3d dizayn üzərində sonradan düzəlişlərin aparılması

Qeydiyyat linki: https://forms.gle/KvwfHvPAgtK5x8Ft6

The post 3D Printer Kursu appeared first on MakerPrint 3D Çap və Hissələri.

3D çap üçün istehsal olunan müxtəlif növ filamentlər mövcutdur. Bunlar PLA, ABS, PETG (PET, PETT), Karbon Fiber, PVA, HIPS, TPU, NYLON (PA) və s.-dir. Filamentlərin növləri çoxdur ancaq ən çox istifadə olunan növlər PLA, ABS, PETG, TPU filamentləridir. Aşağıda ən çox istifadə olunan bu filamentlərin texniki xarakteristik xüsusiyyətləri haqqında məlumat ala bilərsiniz.

PLA filament

Tərkibində Polilaktik asid olan PLA filament, ABS ilə hər zaman müqayisə edilsədə sözsüz ki, ən çox istifadə olunan filament növlərindən biridir.

• Sərtliyi ortadır,
• Elastikliyi zəifdir,
• Dözümlülüyü ortadır,
• Çap temperaturu 180 – 230°C-dir,
• Çap lövhəsi temperaturu 20 – 70°C-dir.

PLA filamentlə 3D çap etmək çox rahatdır. ABS filamentlərindən daha aşağı temperaturlarda 3D çap etməyə imkan verir. Çap zamanı çap lövhəsindən qopmur, soyulmur. PLA filamentin başqa bir üstünlüyü ondan ibarətdir ki, ABS kimi ətrafa pis qoxu yaymır. Çoxu zaman PLA filament iysizdir. Ancaq PLA filamentlərin istehsalçı növlərinə görə bu vəziyyət dəyişə bilər. PLA filamentin bir başqa yaxşı xüsusiyyəti demək olar ki, sonsuz sayda rəng çeşitinin olmasıdır. Qeyriadi rəngli və görünüşlü (məs, qaranlıqda parlayan) 3D modellərin çap edilməsi zamanı PLA növ filamentlərdən geniş istifadə olunur.

PLA digər filamentlərə nəzərən daha kövrək və tez sına biləndir. Bu səbəbdən telefon qoruyucusu, tez aşına bilən oyuncaqlar və ya cihaz qulpları kimi bükülə bilən modellərinizi PLA filamenti ilə çap etməməlisiniz. PLA filamenti 60°C-dən yuxarı temperaturlarda əriməyə meyilli olduğu üçün yüksək temperaturla işləyən modellərinizi PLA filamenti ilə çap etməməlisiniz. PLA filamenti bu nüanslara diqqət edərək istifadə etməyiniz tövsiyyə olunur.

ABS filament

Akrilonitril Butadien Stirol sözünün baş hərfləri olan ABS filament növü 3D çaplar zamanı PLA filamentindən daha az tanınır. Çap etməsi biraz daha çətin olsada keyfiyyətinə görə PLA filamentindən daha üstün hesab edilir. 3D printerin isti çap lövhəsi olmadan və çap lövhəsi üçün yapışdırıcı kley istifadə edilmədən ABS filamenti ilə çap olunan 3D model çap lövhəsindən qopmağa, soyulmağa meyillidir.

Adətən qəlibləmə ilə alınan modellərdə məsələn lego kərpiclər, velosiped qoruyucu başlıqları kimi məişət və istehlak mallarında ABS-dən geniş istifadə olunur.

• Sərtliyi yüksəkdir,
• Elastikliyi ortadır,
• Dözümlülüyü yüksəkdir,
• Çap temperaturu 210 – 250°C-dir,
• Çap lövhəsi temperaturu 80 – 110°C-dir.

ABS filamenti ilə hazırlanan məhsullar yüksək davamlılığa və yüksək temperaturlara tab gətirmək qabiliyyətinə malikdir, lakin 3D printer həvəskarları 3D çap zamanı bu filamentin yüksək çap temperaturuna, təhlükəli dumanlarına qarşı çox diqqətli olmalıdırlar. O cümlədən, çap olunan modelin soyuması zamanı əyilmə riskinə qarşı hazırlıqlı olmalıdırlar. Çap zamanı 3D çap löhvəsinin qızmasından və otağın yaxşı havalandırılmasından əmin olmaq lazımdır.

ABS filamenti ilə çap olunan modellər sərt olur, yüksək stressə və temperatura tab gətirə bilir. Bu göstəricilər ilə demək olar ki, ABS filamenti 3D printer üçün yaxşı xammaldır. ABS filamenti ən çox çap olunan əşyanın sıx və yüksək temperaturlu mühitdə istifadə edilməsi zamanı tələb görür.

PETG (PET, PETT) filament

Polietilen tereftalat (PET), dünyada ən çox istifadə edilən plastik növlərindən biridir. Ən çox su qablarında istifadə olunan polimer kimi tanınır. Paltar liflərində və qida qablarında da istifadə olunur. 3D çapda xam PET nadirən istifadə olunsada PETG daha çox istifadə olunan 3D print filamentidir.

• Sərtliyi yüksəkdir,
• Elastikliyi ortadır,
• Dözümlülüyü yüksəkdir,
• Çap temperaturu 220 – 250°C-dir,
• Çap lövhəsi temperaturu 50 – 75°C-dir.

PETG sözünün sonundakı “G” hərfi “qlikol” mənasına gəlir. 3D çap üçün xammal olaraq daha təmizdir, daha az kövrəkdir, çapı daha asandır. Bu səbəbdən PETG filamenti ABS və PLA filamentlərinin tam ortasında yerləşir. PLA filamentindən daha elastik və dözümlüdür, ABS filamentindən daha asan çap etmək olur.

Polietilen koTrimetilen Tereftalat (PETT) başqa bir PET variantıdır. PETG-dən bir qədər daha sərt olan bu 3D printer filamenti şəffaflığı ilə daha çox tanınır.

3D printer həvəskarları PETG-dən istifadə edərkən üç əsas məqamı yadda saxlamalıdırlar:

1. PETG higroskopikdir, yəni havadan nəm udur. PETG-nin havadan nəm udması sonradan çap keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Bu səbəbdən PETG filamentini sərin, quru yerdə saxlamalısınız və lazım gələrsə istifadə etməzdən əvvəl qurutmalısınız.
2. PETG filamenti çap zamanı yapışqan olur. Yapışqan olmağı 3D printer üçün xoş olmasada modelin qatlarının rahat yapışması üçün yaxşıdır.
3. PETG ilə çap olunan modellər kövrək olmasada ABS ilə çap olunan modellərə nisbətən daha asan cızılırlar.

PETG filamenti elastikliyi, sərtliyi və yüksək temperaturlara və zərbəyə dözümlülüyüylə digər başqa 3D print filamentlərindən fərqlənir. Mexaniki parçalar, sənaye tipli parçalar kimi daimi istifadə olunan və stresə məruz qalan əşyalar üçün yaxşı seçim ola bilər.

TPU (TPE, TPC) filament

Termoplastik elastomerlər (TPE) rezin kimi keyfiyyətlərə malik əyilə bilən və dözümlü plastiklərdir. TPE filamentlərindən adətən avtomobil hissələri, məişət texnikası və tibbi ləvazimatların istehsalı üçün istifadə olunur.

• Sərtliyi zəifdir,
• Elastikliyi yüksəkdir,
• Dözümlülüyü yüksəkdir,
• Çap temperaturu 210 – 230°C-dir,
• Çap lövhəsi temperaturu 30 – 60°C-dir.

TPE ko-polimerlərin və polimer qarışıqlarının geniş sinifidir. Yumşaq və uzana bilən bu filamentlər ABS və PLA-nın dözə bilməyəcəyi fiziki stresə tab gətirə bilir. Ancaq TPE filamentləri çap etmək elədə asan deyil.

Termoplastik poliuretan (TPU) TPE-nin xüsusi bir çeşididir və məşhur elastik 3D printer filamentlərindəndir. TPE ilə müqayisədə nisbətən TPU bir qədər daha sərtdir, ancaq bu çap edilməsini asanlaşdırır. Həm də bir az daha dözümlüdür və soyuqda elastikliyini daha yaxşı saxlaya bilir.

Termoplastik kopoliester (TPC) TPU qədər istifadə olunmasa da başqa bir TPE çeşididir. TPC filamentinin kimyəvi, UV şüalarına və istiliyə (150°C-ə qədər) yüksək müqaviməti onun əsas üstünlüyüdür.

Elastik xüsusiyyətli, ancaq çox aşınmaya məruz qalacaq əşyaları çap etmək istədiyiniz zaman TPE və ya TPU filamentlərindən istifadə etməyiniz tövsiyyə olunur. Nümunə modellərə oyuncaqları, telefon qablarını, taxıla bilən (qolbağ) əşyaları sadalamaq olar. TPC ilə çöl məkanlarda, zorlu şəraitdə, avtomobillərin hissələrində istifadə olunan əşyaları və detalları çap edərkən yaxşı nəticə verə bilir.

The post 3D Çap Zamanı İstifadə Olunan Filamentlərin Növləri appeared first on MakerPrint 3D Çap və Hissələri.